Tác phẩm phản ánh khí thế và hoạt động Thanh niên xung phong qua chặng đường mười năm, ca ngợi chủ nghĩa anh hùng cách mạng trong lao động và trong chiến đấu, khẳng định sức bật của tuổi trẻ, khẳng định điều kiện trưởng thành và đổi đời của những con người trong xã hội cũ thực sự muốn vươn lên xây dựng cuộc sống mới, trong môi trường lý tưởng ấy. Mỗi nhân vật trong truyện đến với cách mạng, với tập thể Thanh niên xung phong từ một hoàn cảnh riêng. Đó là những con người khác nhau về thành phần xã hội, có lý lịch, tuổi tác, trình độ học vấn, sức khỏe, tâm tư… không giống nhau, và có thể động cơ tham gia cũng có những nét riêng biệt. Từ trong thử thách, khó khăn riêng, từ trong lầm lỡ của ngày hôm qua, họ đã nỗ lực vươn lên tìm thấy hạnh phúc và ý nghĩa chân chính cho đời mình, một hạnh phúc chắt chiu như đãi cát tìm vàng, như chuốt ngọc từ trong đá.
